بالاخره منتشر شد. نرم‌افزار «درخت و موریانه‌ها» که سه سال پیش چند ماهی را دست‌اندرکار تأمین محتوای بخشهایی از آن بودم بالاخره منتشر شد. نرم‌افزار چندرسانه‌ای با موضوع اشرافی‌گری. از آنجایی که تقریباً از ابتدا تا انتهای تأمین و تدوین محتوای نرم‌افزار درگیر کار بوده‌ام و از طرفی زمستان ۹۰، تهیه متن زیر برای معرفی آن را به انجام رسانده‌ام، اشراف نسبی بر محتوای آن دارم. این نرم‌افزار می‌تواند منبع بسیار خوبی برای مطالعه و حتی پژوهش درباره این موضوع باشد. متن زیر به صورت کتابچه‌ای به ضمیمه نرم‌افزار منتشر شده است.
آن روزی که دولت ما توجه به کاخ پیدا کرد، آن روز است که باید ما فاتحه دولت و ملت را بخوانیم. امام خمینی
انقلاب اسلامی را انقلاب پابرهنگان و مستضعفان دانسته‌اند. تأکیدات مکرر و کم‌نظیر امام خمینی، رهبر معظم انقلاب و دیگر بزرگان و نظریه‌پردازان انقلاب اسلامی بر رجحان طبقات فرودست و پایین اجتماع و اولویت نیازها و خواست‌های آنان چیزی نیست که نیازمند بیان و توضیح باشد. ساده‌زیستی، مردم‌داری و پرهیز از خوی استکباری، زمانی در تار و پود اخلاق سیاسی دولتمردان جمهوری اسلامی رسوخ و نفوذ داشت و لازمه حاکمان اسلامی برشمرده می‌شد. طبیعی است که هر گونه انحراف در این زمینه می‌تواند به انحرافی اساسی در حرکت به سوی آرمان‌های اصیل انقلاب اسلامی تعبیر گردد.
تاریخ اسلام پر است از خیانت‌های شگفتی که بزرگان و بزرگ‌زادگان به خاطر کسب و یا حفظ مقام و متاع دنیوی روا داشته‌اند. چه بسیار جوامعی که به جهت فاصله‌های طبقاتی و امتیازطلبی گروهی دستخوش نابسامانی‌ها شدند و در نتیجه حکومت‌ها و حاکمان مبدّل و جابه‌جا شدند.
در تاریخ سی و چند ساله جمهوری اسلامی نیز نمونه‌ها و تجربیاتی از خطرات و آسیب‌های خوی اشرافی‌گری و خودبرتربینی برخی خواص وجود دارد که شاید بتوان مهم‌ترین آنها را فتنه بزرگ سال ۱۳۸۸ دانست. به اعتقاد بسیاری از ناظران و تحلیل‌گران بسترها و زمینه‌های حوادث پس از انتخابات ریاست جمهوری دهم، ریشه در سال‌های پس از دفاع مقدس و رحلت امام خمینی و آلوده شدن دولت‌ها و دولتمردان نظام اسلامی به اشرافیت سیاسی، اقتصادی و فرهنگی داشت.
اشرافیت و اشرافی‌گری از کلیدواژه‌هایی است که در برحه‌های مختلف بسامد زیادی در گفتمان رهبر معظم انقلاب دارد و ایشان بارها در مورد خطرات این آفت هشدار داده‌اند. نرم‌افزار چندرسانه‌ای «درخت و موریانه‌ها» که جوانب متعددی از این مبحث گسترده را مورد توجه قرار داده، حاصل ماه‌ها تلاش جمعی از علاقه‌مندان به اسلام ناب محمدی و تحقق آرمان‌های رفیع انقلاب اسلامی در مؤسسه فرهنگی نرم‌افزاری آرمان است. این نرم‌افزار که در دو حلقه DVD و هشت بخش دسته‌بندی و ارائه شده، شامل هزاران صفحه مطالب مکتوب، صدها دقیقه فیلم و صوت و ده‌ها طرح و کاریکاتور درباره این موضوع است.
آنچه می‌آید مروری است بر صفحات و بخش‌های نرم‌افزار «درخت و موریانه‌ها».
۱ـ اسلام ناب
اگر نبود دوران ده‌ساله حکومت نبوی و دوره پنج‌ساله دولت علوی، شاید الگویی عینی برای حکومت اسلامی و جوانب مختلف آن وجود نمی‌داشت. از سوی دیگر قرآن و منابع تاریخی و روایی شیعه پر است از مواردی که مستقیم و غیرمستقیم آموزه‌هایی مرتبط با موضوعاتی از قبیل زهد، روابط اجتماعی، متکبران و مستکبران، تفاخر و زیاده‌طلبی و امثال آن را طرح می‌نماید. در اندیشه دینی یکی از مهم‌ترین عوامل انحطاط جوامع و گرفتار شدن در عذاب الهی، انحراف بزرگان جامعه به ویژه ثروتمندان و فسادانگیزی آنان معرفی شده است.
انقلاب اسلامی سعی بر آن داشته است که گام در مسیر تحقق نظام و جامعه‌ای اسلامی بگذارد، بنابراین بررسی و شناخت ابعاد متفاوت موضوع در اندیشه دینی از اهمیت فراوانی برخوردار است.
این بخش از نرم‌افزار به بررسی موضوع اشرافی‌گری بر مبنای قرآن، نهج‌البلاغه، روایات معصومین و حوادث تاریخ اسلام می‌پردازد و شامل متون تفسیری، روایی، سخنرانی (فیلم و صوت) و مقالات است.
۲ـ فصل‌الخطاب
امام خمینی و رهبر معظم انقلاب در گفتار و کردار و در توصیه‌های عمومی و خصوصی همواره بر ساده‌زیستی و دوری از جاه‌طلبی و مطامع دنیوی به ویژه برای مسئولان و خواص تأکید نموده‌اند. رهبر کبیر انقلاب مسئولان نظام را مدیون پابرهنگان و مستضعفان می‌دانند که آنان را از زندان‌ها و انزوا نجات داده‌اند؛ همچنین ایشان پس از پایان جنگ تحمیلی از شروع جنگ فقر و غنا، جنگ استضعاف و استکبار و جنگ پابرهنه‌ها و مرفهین بى‌درد خبر می‌دهند. آیت‌الله خامنه‌ای نیز در برحه‌های مختلف زمانی بعضاً با تعابیری نادر و کم‌نظیر به خوی اشرافی‌گری و دنیاطلبی می‌تازند. شک نباید کرد که این تأکیدات مکرر نشان‌دهنده اهمیت فوق‌العاده موضوع است.
سال‌های پس از جنگ که مصادف با فقدان امام بود به دلیل وضعیت خاص سیاسی، اجتماعی و اقتصادی شرایطی فراهم آمد که حاصل آن ایجاد نوعی رقابت در رفاه‌طلبی و تجمل‌گرایی به ویژه در میان مسئولان دولتی بود. این اتفاقات با هشدارهای جدی رهبر معظم انقلاب مواجه شد به نحوی که ایشان در این‌رابطه گفتمانی مشخص و مستقل را بنیان نهادند.
آنچه در این بخش مورد توجه قرار دارد بازخوانی اندیشه‌های امام خمینی و آیت‌الله خامنه‌ای در این‌باره است. گزیده سخنان این دو بزرگوار به صورت دسته‌بندی شده تحت عناوین و زیرموضوعات مختلف و متعدد، چندین مقاله در تبیین دیدگاه‌های امام خمینی و ده‌ها دقیقه صوت از سخنان این بزرگواران صفحات این بخش را شکل می‌دهند.
این صفحات به ویژه قسمت‌های مربوط به دیدگاه‌ها و هشدارهای مقام معظم رهبری درباره رواج اشرافی‌گری در میان خواص و مسئولان از بخش‌های مهم و جذاب نرم‌افزار به شمار می‌رود.
۳ـ جنبش مستضعفین
انقلاب اسلامی مولّد گفتمانی نو و بی‌سابقه بود. مفاهیمی که طی قرن‌ها در ادبیات دینی ما به حاشیه رانده شده بود دوباره احیا گردید و بر مبنای آنها نظریه‌پردازی شد. متفکران مختلفی در بدو انقلاب اسلامی در تبیین و تثبیت تفکر جمهوری اسلامی و نظام اسلامی کوشیدند. از مباحثی که بسیاری از متفکران و دولتمردان در سال‌های ابتدایی انقلاب بدان پرداخته‌اند موضوعاتی از قبیل زهد، عدالت اجتماعی، جنگ فقر و غنا و مسائلی از این دست است. از سوی دیگر این موضوعات به سطح اجتماع و ادبیات عامه مردم نیز وارد شد. مرور این مباحث می‌تواند ما را در ارزیابی میزان انحراف از آرمان‌های اصیل انقلاب یاری رساند.
این بخش دیدگاه‌های شهیدان مطهری، بهشتی، باهنر و رجایی، مرحوم حاج سید احمد خمینی، امام موسی صدر و شهید آوینی را ارائه و بررسی می‌کند. در ادامه خاطراتی از شهدای جنگ تحمیلی در این‌رابطه آمده است.
یکی از قسمت‌های بسیار جالب توجه این بخش از نرم‌افزار، مرور دیدگاه‌های حجت‌الاسلام هاشمی رفسنجانی در دهه شصت و برخی دیگر از شخصیت‌ها (از جمله میرحسین موسوی و مهدی کروبی) در دهه شصت و هفتاد و نشریه بیان در سال‌های ابتدایی دهه هفتاد درباره موضوعاتی از قبیل عدالت اجتماعی، فقر و غنا، سرمایه‌داری و صدور انقلاب است. اهمیت بازخوانی این دیدگاه‌ها به جهت تعارض‌های جدی در نظریات فعلی این اشخاص و جریان‌هاست.
۴ـ دارندگی و برازندگی!
یکی از انتقادات جدی که از همان اوایل به دولت حجت‌الاسلام رفسنجانی وارد می‌شد، موضوع ترویج تجمل‌گرایی و رفاه‌طلبی بود. چیزی که بسیاری آن را عیان و واضح می‌دیدند این واقعیت تلخ بود که سیاست‌های این دولت، مسابقه‌ای بی‌حساب در دنیاخواهی و منفعت‌طلبی به ویژه در میان مسئولان و صاحب‌منصبان در پی داشته است. این به معنای مسخ روحیه تعاون و ایثاری بود که به تبع شرایط انقلاب و سپس جنگ در کشور حاکم شده بود.
روحیه رفاه‌طلبی و برتری‌جویی در دولت موسوم به اصلاحات نه تنها تضعیف نشد، بلکه در حوزه سیاسی و فرهنگی نیز این امتیازخواهی‌ها و تفوق‌طلبی‌ها به شدت گسترش یافت.
بخش «دارندگی و برازندگی» به جریان‌شناسی دولت‌های سازندگی و اصلاحات می‌پردازد. بررسی پیام سازندگی امام خمینی، بررسی جامعه‌شناختی موضوع اشرافی‌گری به ویژه در دوره مذکور، محاجّه با حجت‌الاسلام هاشمی درباره عملکرد اقتصادی، فرهنگی و سیاسی دولتش و مسائل مالی فرزندانش و بررسی عملکرد جریان‌های اشرافی‌گرا در قالب مقاله، سخنرانی (فیلم) و مصاحبه محتوای این بخش را شکل می‌دهد.
۵ـ شورش اشرافیت
نگاه و منش اشرافی چیزی بود که به روشنی در فتنه‌انگیزی سال ۸۸ دیده می‌شد. چه برخی سردمدران فتنه که عموماً از دولتمردان سابق بودند و آزرده از کوتاه شدن دستشان از منابع و مطامع تلاش داشتند به هر نحو ممکن به مسند قدرت بازگردند، چه جماعتی که به خاطر حفظ منافعشان سکوت نمودند. کار تا بدانجا بالا گرفت که رأی مردم را ارزش‌گذاری و درجه‌بندی کردند و رأی شهروند شمال تهران باکیفیت‌تر از یک روستایی پابرهنه به حساب آمد.
آنچه برخی را واردار کرد که حتی با اجانب از در دوستی درآیند، این بود که از جنبه سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و یا اقتصادی شأنی بالاتر برای خود قائل بودند و برای دست یافتن به این حق خودانگاشته هر اقدامی را مجاز می‌شمردند.
«شورش اشرافیت» مروری است بر نقش اشرافیت در زمینه‌سازی فتنه ۸۸، تحلیل وقایع و حوادث مرتبط و موضوعاتی از قبیل عدالت رسانه‌ای، اشرافیت فکری و نفاق جدید.
۶ـ اینجا، سیمای اشرافیت!
در جهان کنونی، رسانه شاید اثرگذارترین مؤلفه در تحولات فرهنگی، اجتماعی و سیاسی است. در این بین رادیو و به ویژه تلویزیون، همچون عضوی از اعضای خانوده‌ها درآمده‌اند و نقشی بی‌بدیل در فرهنگ‌سازی ایفا می‌نمایند. امام خمینی از صدا و سیما به دانشگاه عمومی تعبیر نموده‌اند.
صدا و سیما همواره از جنبه‌های مختلفی در مورد موضوع اشرافیت مورد نقد بوده است. چه از بابت ترویج تجمل‌گرایی و مصرف‌زدگی و چه از لحاظ بی‌عدالتی رسانه‌ای و در نظر نگرفتن سهم طبقات پایین از جمله ساکنان شهرستان‌ها و روستاها در صدا و سیما. نکته آنجاست که بعضاً همان سهم کم شهرستان‌ها و روستاهای دوردست، محدود به نگاهی لوکس، کارت‌پستالی و دکوری و نه واقعی و کاربردی می‌شود.
بررسی و نقد عملکرد صدا و سیما در زمینه تجمل‌گرایی، اشرافیت و عدالت رسانه‌ای و ارائه راهکارهایی برای اصلاح، محتوای بخش «اینجا، سیمای اشرافیت» را تشکیل می‌دهد.
۷ـ کوخ‌نشینی، کاخ‌نشینی
این بخش تماماً شامل فایل‌های صوتی و تصویری از اساتید مختلف درباره موضوع نرم‌افزار است که البته بعضاً در بخش‌های دیگر نرم‌افزار مورد استفاده قرار گرفته است. استاد رحیم‌پور ازغدی، پروفسور رفیع‌پور، حجج‌اسلام روح، نظافت، صرافیان، ملک‌زاده، سوزنچی، غنوی، معلمی و همازاده، دکتر کوشکی، استاد ترکش‌دوز و استاد دلبریان اشخاصی هستند که صوت و فیلمشان در این بخش در دسترس قرار گرفته است.
۸ـ عدالت‌خواهی
از ویژگی‌های بارز انقلاب اسلامی، مردمی بودن آن است. از همین رو معمولاً درباره موضوعات مختلفی که به نوعی با انقلاب اسلامی ارتباط می‌یابند، تولیدات فرهنگی، هنری و رسانه‌ای گسترده‌ای شکل می‌گیرد.
موضوع طبقات مستضعف، عدالت و امثال آن از یک سو و اشرافیت، مفاسد اقتصادی و موضوعات مشابه از دیگر سو، از مباحثی است که حجم زیادی از تولیدات فرهنگی و هنری را به خود اختصاص داده است.
بخش «عدالت‌خواهی» شامل بیش از ۲۰۰ قطعه شعر، طنز، داستان و قطعه ادبی، معرفی فیلم مستند، ده‌ها کاریکاتور و طرح و همچنین ده‌ها جزوه، مجموعه فلش‌کارت، تراکت، پوستر، نمایشگاه و متن پیامکی بر گرفته از محتوای نرم‌افزار است.
